HIP HOP: Η ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΞΕΚΙΝΗΣΕ ΑΠ' ΤΟ ΔΡΟΜΟ
Του ΔΗΜΗΤΡΗ ΡΟΥΤΣΩΝΗ
"Ενα, δύο, τρία σε συγκυρίες θα 'χω δω να εξηγήσω σε κυρίους και κυρίες, το είδος.
Γιατί μ' αυτό είμαι φίλος, φίλος φίνος, όχι σκύλος...
Πρόσεξε και συ, φίλος, να νιώσεις την τεχνική, 4 στοιχεία, πρόσεξε για να δεις πως θα σπάσουμε φέτος την ησυχία" ----------------------------------------------------------------------------------------------
(Από ραπάρισμα του Μικρού Κλέφτη, έτσι όπως ακούγεται στο ντοκιμαντέρ «Ρυθμοί και Ρίμες» του Ν. Σκαρέντζου)
( REVOLUTIONIZE THE BLACK SOUL & MIND...IT ALL *B.GUN* IN DA STREETS
Πριν από τρεις δεκαετίες στη Νέα Υόρκη, μια νέα αντίληψη για τη μουσική εξελίχθηκε, όχι απλά σε ένα νέο είδος, αλλά σε ένα κίνημα. Ισως γιατί δεν γεννήθηκε μέσα σε κάποιο στούντιο, αλλά στους
δρόμους των γκέτο όταν κάποιοι νέοι Αφροαμερικάνοι ποιητές «πάντρεψαν» τους οργισμένους στίχους τους με δείγματα από τραγούδια από όλο το φάσμα της μαύρης μουσικής, καταγγέλλοντας τα όσα συνέβαιναν γύρω τους. Η ραπ είχε μόλις γεννηθεί.
Για τη δημιουργία των τραγουδιών αρκούσαν «δύο πικ απ, ένας ντιτζέι και ένα μικρόφωνο», όπως είχε πει ο Guru, ένας από τους πρωτοπόρους του είδους. Ταυτόχρονα σχεδόν, πολύχρωμα γκράφιτι γέμιζαν τους τοίχους των παλιών κτιρίων της πόλης, ενώ χορευτές του μπρέικ ντανς συνόδευαν τα ραπ τραγούδια, ολοκληρώνοντας τη νέα αυτή κουλτούρα που καθορίστηκε ως χιπ χοπ. Η ραπ όσο πολεμήθηκε λόγω των αθυρόστομων λεκτικών επιθέσεων κάποιων μουσικών της απέναντι σε κάθε είδους σύστημα, καθεστώς και αρχές (και γιατί αρκετοί ράπερ αποθέωναν τον γρήγορο πλουτισμό και την παρανομία) τόσο αγαπήθηκε.
Σύντομα το χιπ χοπ έγινε το καλλιτεχνικό όχημα για όσους ήθελαν ν' αποδράσουν από κάθε λογής γκέτο, στις μεγαλουπόλεις όλου του κόσμου. Η Αθήνα δεν έμεινε απ' έξω, ιδίως από τότε που ο ρατσισμός, η φτώχεια, η εγκληματικότητα και τα ναρκωτικά έγιναν μέρος της καθημερινότητάς της και το χιπ χοπ είχε σαφή λόγο ύπαρξης και παρέμβασης.
;ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΤΟ ΗΙP HOP
Τι ακριβώς είναι το χιπ χοπ; «ΕΝΑ ΦΩΤΕΙΝΟ ΜΑΧΑΙΡΙ ΜΠΗΓΜΕΝΟ ΚΑΘΕΤΑ ΣΤΟ ΣΚΟΤΑΔΙ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ» ή «ο κοινός παρονομαστής για νέους που ζουν στην Ελλάδα, την Αγγλία, τη Γαλλία, την Αμερική» ή «το μεγαλύτερο κίνημα του αιώνα, μετά το ροκ», σύμφωνα με Ελληνες εκφραστές του. Ορισμοί που φανερώνουν την ευελιξία του είδους απέναντι στις αλλαγές σε πολιτικό, κοινωνικό και μουσικό επίπεδο, αφού το χιπ χοπ κοιτούσε από καταβολής του με το ένα μάτι στις τέχνες και με το άλλο, εκεί που συμβαίνουν όλα, στο δρόμο.
«Το χιπ χοπ ήταν επαναστατικό ιδιαίτερα στις πρώτες του στιγμές», λέει ο Evnous, ένας από τους «παλιούς» της ντόπιας σκηνής. «Στην πορεία πολλοί "γλυκάθηκαν" από την επιτυχία με αποτέλεσμα να γεννηθεί το φαινόμενο των ποζεριών (σ.σ. posers, αυτοί που ποζάρουν), όσων χρησιμοποιούσαν τα στερεότυπα του είδους, αλλά δεν τα εξέφραζαν με τη στάση ζωής τους», συνεχίζει. «Και πάλι όμως, από όλα τα μουσικά είδη των τελευταίων χρόνων, μόνο το χιπ χοπ είχε τόσο βαρύ λόγο».
Για τον έμπειρο Mc, τα μυστικά του καλού χιπ χοπ είναι η ευθύτητα, ο αυτοσαρκασμός και η καταγγελία στην έκφραση. «Δεν αρκεί μόνο αυτή όμως, χρειάζεται η πρόταση», προσθέτει, υπενθυμίζοντας πως αρκετοί σκληροπυρηνικοί σύντομα «ξέχασαν τις αρχικές τους δεσμεύσεις και μοιραία έχασαν τον σεβασμό». Για τον Evnous, δεν έχει σημασία το είδος που κάποιοι θα επιλέξουν για να «παντρέψουν» με τη ραπ, «αρκεί να στηρίζουν αυτή την επιλογή και όχι απλά να την εξαργυρώνουν - ανατρεπτικοί και αριστεροί στους στίχους, αλλά δεξιοί στην τσέπη», εξηγεί.
Στο ίδιο μήκος κύματος και ο ΤΗΕΟ G, μέλος κάποτε των So Addictive, επισημαίνει πως «στην όμορφη αυτή χώρα, σπάνια σου δίνονται επιλογές, γι' αυτό και κάποιοι στράφηκαν σε πιο εμπορικές κινήσεις», τονίζει. «Αλλά, το χιπ χοπ εστιάζει στον τρόπο, στο "πώς" και όχι στο "τι", είναι νοοτροπία ζωής», συνεχίζει. «Αν (λίγοι) κάνουν λεφτά, μαγκιά τους, το σέβομαι, φτάνει να μπορούν να κρατούν το κεφάλι τους ψηλά», προσθέτει, υπενθυμίζοντας πόσο επώδυνο μπορεί να είναι το τίμημα της επιτυχίας.
Για τη γλώσσα και τη διεθνή «φύση» του χιπ χοπ ο ΤΗΕΟ G και ο Evnous συμφωνούν πως τα ελληνικά είναι «τόσο πλούσια, που αν χρησιμοποιηθούν σωστά, χτυπούν κατευθείαν στο στόχο -ο Ομηρος, άλλωστε, δεν ήταν ο πρώτος ΡΑΠ-σ-ωδός;» (από το ράπισμα, τον τόνο δηλαδή, και την ωδή)».
RYTHM & RHYMES - HIP HOP MADE IN GREECE
Για τον σκηνοθέτη Νίκο Σκαρέντζο η πρώτη επαφή με το χιπ χοπ, την τριετία 1987-90 στο Brixton του Λονδίνου όπου σπούδαζε, «ήταν πολιτιστικό σοκ». Μετά από 4ετή έρευνα (2004-2008) αποτύπωσε την ελληνική χιπ χοπ πραγματικότητα στο ντοκιμαντέρ «Ρυθμοί & Ρίμες» εστιάζοντας στα τέσσερα βασικά σημεία-κλειδιά του είδους. «Εχει κάτι αυτή η κουλτούρα, δεν είναι τυχαίο το ότι στις συναυλίες οι μισοί σχεδόν από τους θεατές είναι δημιουργοί μουσικής οι ίδιοι», λέει.
Ο σκηνοθέτης ανακάλυψε πως «παρ' όλο που οι περισσότεροι τραγουδιστές είναι Ελληνες, ένα σημαντικό ποσοστό του κοινού είναι παιδιά μεταναστών, καταπιεσμένων και αδικημένων και το χιπ χοπ είναι ο φυσικός τους χώρος».
Πιστεύει πως «σύντομα θα δούμε πολυεθνικά χιπ χοπ σχήματα στην Ελλάδα», αφού «η κάθε εθνοτική ομάδα έχει τη σκηνή της και πολλά από αυτά τα παιδιά ραπάρουν σε άπταιστα ελληνικά», ιδιαίτερα «όσα έχοντας συμμετάσχει στην ελληνική παιδεία, είναι Ελληνες, αγαπούν τη χώρα στην οποία ζουν και γι' αυτό σ' αυτή τη μουσική σκηνή δεν υπάρχουν διακρίσεις».
Ο Mc Yinka (Μανόλης) αντιπροσωπεύει ακριβώς αυτή τη γενιά. Μεγαλωμένος σε μια από τις πιο πολυφυλετικές γειτονιές της πόλης, στην Κυψέλη, κατόρθωσε, εδώ και μια δεκαετία, να καθιερωθεί στην ντόπια σκηνή, τόσο σαν dj, όσο και σαν Mc. Ο Μανόλης ζει από και για το χιπ χοπ, στην ευρύτερή του έννοια.
Εχοντας περιοδεύσει σε ολόκληρη τη χώρα, συνεργαζόμενος με τον Νίκο Πλιάτσικα, απέδειξε πως «η ευελιξία και η προσαρμοστικότητα του χιπ χοπ είναι αναμφισβήτητη, ακόμη κι αν από άποψη καταβολών σχετίζεται άρρηκτα με τη μαύρη μουσική στο σύνολό της - είτε αυτή λέγεται τζαζ, είτε γκόσπελ είτε ακόμη και μπλουζ».
«Το χιπ χοπ σήμερα δεν είναι κτήμα καμιάς συγκεκριμένης εθνοτικής ή άλλου είδους ομάδας, μπορεί με άνεση να ενσωματώνεται σε κάθε μουσική σκηνή».
Ο νιγηριανής καταγωγής Ελληνας μουσικός πιστεύει πως «το ελληνικό χιπ χοπ στηρίζεται περισσότερο στην προσωπική πρωτοβουλία μικρών ανεξάρτητων μουσικών ομάδων, παρά στις εταιρείες που ψάχνουν ήχους που θα "κολλήσουν" στα μεγάλα κλαμπ».
Το εγχώριο χιπ χοπ πάντως μπορεί να είναι ελληνικό όσο και το ρεμπέτικο, όπως αναφέρει ο ράπερ Εισβολέας στο «Ρυθμοί και Ρίμες». Ακόμη κι έτσι όμως, σπάνια εξασφάλιζε την (οικονομική) επιβίωση των περισσότερων μουσικών του. Πάντως, με τον έναν ή τον άλλον τρόπο, γνήσιο ή πιο επιφανειακό, με εκπροσώπους περισσότερο ή λιγότερο συνεπείς απέναντι στους αξιακούς κώδικες της πρωταρχικής επαναστατικής φύσης του, όχι μόνο επιβίωσε, αλλά το κοινό του συνεχώς μεγαλώνει.
Και αν η μουσική βιομηχανία της χώρας (εταιρείες, ραδιόφωνο κ.λπ.) αποτελεί -παραδόξως- σχεδόν εμπόδιο για την προώθησή του, δημιουργήθηκαν κολεκτίβες ή ανεξάρτητες εταιρείες που στηρίζουν ολοένα και περισσότερες -και τεχνικά πιο άρτιες- παραγωγές (όταν στις μέρες μας για μια χιπ χοπ παραγωγή απαιτούνται ένας καλός υπολογιστής, μερικά προγράμματα, αλλά κυρίως όραμα, χρόνος και προσωπικές θυσίες, βεβαίως. Γι' αυτό και για τις περισσότερες από αυτές τις οργανωμένες προσπάθειες, θεωρείται επιτυχία απλά το να μην «μπαίνουν μέσα».
ΡΑΨωδίαι εν Αθήναις
Οι ήχοι της πόλης γεννιούνται σε παλιές αποθήκες, σε βιομηχανικές ή εμπορικές περιοχές, όταν ο ήλιος έχει δύσει και οι πολύβουες γειτονιές είναι άδειες. Το χιπ χοπ ζει και αναπνέει σε αυτοσχέδια πάρτι σε δρόμους, σπίτια, σε πάρκα ή σε γήπεδα μπάσκετ, σε κλαμπ, ακόμη και σε δημοτικά φεστιβάλ ή κοινωνικές εκδηλώσεις. Στεγανά δεν υπάρχουν. Η χαμαιλεοντική φύση του και η πολυσυλλεκτικότητά του, με τη δράση χορευτών ή γητευτών του σκέιτμπορντ, του προσδίδει ξεχωριστή δυναμική.
Οπως υποστηρίζει ο καλλιτέχνης γκράφιτι Alex Martinez, το γκράφιτι «μοιάζει στο χιπ χοπ, καθώς ενσωματώνει διαφορετικές τεχνοτροπίες, όπως λειτουργούν τα μουσικά δείγματα - όλα αυτά με την προσθήκη του προσωπικού στίγματος γεννούν κάτι νέο».
Μένει να δούμε αν το χιπ χοπ, όπως ανέφερε ο καθηγητής της γλωσσολογίας στο Πανεπιστήμιο του Αμβούργου, Γιάννης Ανδρουτσόπουλος, στην ταινία «Ρυθμοί & Ρίμες» συνεχίσει να υπηρετεί τον πρωταρχικό του στόχο, δηλαδή, «να καταγγέλλει τα αρνητικά της κοινωνίας», αλλά και αν προχωρήσει ένα βήμα παραπέρα: να προτείνει λύσεις και προοπτικές.
Η ΜΟΔΑ.
* Φαρδιά παντελόνια. Φοριούνται στα αμερικανικά σωφρονιστικά ιδρύματα αφού η γκαρνταρόμπα συνήθως περιλαμβάνει μεγάλα νούμερα για λόγους πρακτικότητας. Πολλοί δεν τ' αποχωρίζονται ούτε μετά την αποφυλάκιση, δηλώνοντας το παρελθόν τους.
* Αθλητικά παπούτσια. Θραύση κάνουν τα μοντέλα για skateboard.
* Αθλητικές φόρμες... από τις φυλακές και τούτη η ενδυματολογική επιλογή.
* Αλυσίδες και διπλά ή τριπλά δαχτυλίδια (καλύπτουν 2, 3 δάχτυλα). Νεοπλουτισμός που ειδικά στα γκέτο προκαλεί, προδίδοντας «άγνοια κινδύνου» για τον κάτοχό του.
* Τα ανάποδα καπελάκια baseball.
...Και η ουσία
* Η λέξη ΡΑΠ προέρχεται, σύμφωνα με την επικρατέστερη εκδοχή, από σύντμηση της ελληνικής λέξης «ραψωδία». Κατ' άλλους αποτελεί ακρωνύμιο του Real African People.
* Τα ονόματα των ράπερ αφορούν τον χαρακτήρα επί σκηνής. Η γλωσσοπλαστική ικανότητά τους θεωρείται κορυφαία -και όχι άδικα (ενδεικτικά αναφέρουμε τους Nivo, Evnous, Ραψωδό Φιλόλογο, Μικρό Κλέφτη, Flow Job, Στίχοιμα, Τάκι Τσαν, Μηδενιστή, Παιδί-Θαύμα).
------------------ ΘΡΥΛΟΙ, ΔΙΑΣΗΜΟΤΗΤΕΣ & ΕΚΑΤΟΜΜΥΡΙΑ ΠΩΛΗΣΕΙΣ ------------------
* 2Pac. Ο θρύλος. Με πωλήσεις δεκάδων εκατομμυρίων άλμπουμ, συμμετοχές σε 6 ταινίες και τουλάχιστον 2 ποιητικές συλλογές.
O 2Pac πυροβολήθηκε θανάσιμα τον Σεπτέμβριο του 1997 στο Λας Βέγκας. Οσες συλλογές ανέκδοτων δίσκων του κυκλοφόρησαν μετά θάνατον, άλλες τόσες είναι οι θεωρίες συνωμοσίας σχετικά με τη σκηνοθεσία της δολοφονίας του.
Η μητέρα του Afeni Shakur, ακτιβίστρια, μέλος των «μαύρων πανθήρων», δημιούργησε ακαδημία τεχνών στη μνήμη του.
* Notorious BIG. Αντίπαλο δέος, κολλητός του 2Pac έως ότου οι δρόμοι τους χωρίσουν και αναπτυχθεί θανάσιμο μίσος μεταξύ τους. Δολοφονήθηκε 6 μήνες μετά τον 2Pac.
* Guru (1966-2010). Διασταύρωσε την τζαζ με το χιπ χοπ. Μαγεία!
* Spike Lee. Ο σκηνοθέτης - σύμβολο των Αφροαμερικανών. Γέννημα θρέμμα της χιπ χοπ κουλτούρας και δημιουργός ακαδημίας τεχνών στο Μπρούκλιν.
* Eddie Murphy - Chris Rock. Οι δύο κωμικοί χαίρουν τεράστιας εκτίμησης στα γκέτο.
* Malcolm Χ. Τα καπελάκια με το Χ ακόμη πουλάνε σαν ζεστό ψωμί.
* NWA. Συγκρότημα από το Λος Αντζελες, με μέλη 4 πρώην γκάνγκστερ. Οι στίχοι τους είναι τουλάχιστον... προκλητικοί.
* Dr Dre. Ο,τι πιάνει γίνεται χρυσός (π.χ. Εμινεμ, 50 cent κ.ά.). Ράπερ, παραγωγός και ηθοποιός έχει αναμιχθεί στην παραγωγή 18.000 τραγουδιών!
* Eazy Ε, ο έτερος αστήρ, απεβίωσε από AIDS, ενώ ο Ice Cube, σήμερα ένας από τους πιο ακριβοπληρωμένους ηθοποιούς του Χόλιγουντ - εμπνευστής παγκόσμιας διαδικτυακής καλλιτεχνικής κοινότητας.
* Master Ρ. Ράπερ, επαγγελματίας παίκτης του ΝΒΑ, ηθοποιός, ιδιοκτήτης εταιρειών δισκογραφίας, κινηματογράφου, σχεδιαστής ρούχων.
* Jay Ζ. Μια από τα ίδια. Δεν διετέλεσε μπασκετμπολίστας, αγόρασε όμως την Αρσεναλ (για αντιπερισπασμό, λέτε;).
* Snoop Doggy Dogg. Ιδιοκτήτης εταιρειών δισκογραφίας και κινηματογράφου - στις πορνό τανίες που παράγει πρωταγωνιστεί κιόλας!
* Mary J. Blidge. Η αδιαφιλονίκητη μαύρη «θεά» (όλα της τα άλμπουμ έφθασαν ως το Νο 1 του Billboard chart).
* Ice Τ. Αφησε τη σιγουριά του χιπ χοπ για να φτιάξει μαύρη... χάρντκορ - μέταλ μπάντα, τους Body Count.
* Beastie Boys. Τα Εβραιόπουλα που, κόντρα σε κάθε πρόβλεψη, κατέκτησαν το μαύρο κοινό (ο ΜΝΜ απλώς ακολούθησε).
* Barack Obama. Για ευνόητους λόγους...
ΤΑ ΤΕΣΣΕΡΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΟΥ HIP HOP
1. MC(-ing) - ακρωνύμιο του Master of Ceremony (ο τελετάρχης) και δευτερευόντως microphone controller (χειριστής μικροφώνου).
2. dj(-ing) - επιλέγει τη μουσική
3. Graffiti - οι καλλιτέχνες με τα σπρέι
4. Breakdancers - οι χορευτές
* Beatbox(-ing) - όταν το στόμα μετατρέπεται σε drum machine (και όχι μόνο
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου