Aντί για φαβέλα οι άστεγοι πουλάνε ...τρέλα: στο Σάο Πάολο της Βραζιλίας.

Άνθρωποι Χωρίς Φόβο αντιστέκονται στο (κάποτε ακριβοθώρητο) κέντρο της πόλης στο Sao Paolo: οι άστεγοι καταλαμβάνουν παρατημένα κτήρια.

 Στέγαση, σίτιση και εργασία στο επίκεντρο ενός κινήματος που στηρίζεται στην ανάπλαση κτηρίων. Οι μικρές παρεμβάσεις θα σώσουν το κέντρο, εκτιμούν καταληψίες και (παραδέχεται και) 'μέρος'  της τοπικής αυτοδιοίκησης.
by DK R **

   Ό,τι συνέβαινε στη Νέα Υόρκη ή στο Βερολίνο, κατά τις δεκαετίες του '80 και του '90 αντίστοιχα, με το κίνημα των "καταλήψεων" παλιών κτηρίων- από άστεγους- στο 'φόρτε' του, μοιάζει να επαναλαμβανεται, αυτή τη φορά στο Σάο Πάολο της Βραζιλίας.

  Το 'ντόμινο' των καταλήψεων εγαταλειμένων κτηρίων στη μεγαλύτερη πόλη της νότιας Αμερικής "γεννήθηκε" από την ανάγκη στέγασης χιλιάδων ανθρώπων που για τον έναν ή τον άλλο λόγο, βρέθηκαν στο δρόμο, σε μια πόλη που, από τη χρυσή εποχή των περασμένων δεκαετιών βιώνει ημέρες "ανα-διανομής" της ιδιοκτησίας ακινήτων με τις απότομες αυξο-μειώσεις της αξίας τους σε περιοχές, όπως το κέντρο της, να αποτελεί μια από τις αιτίες 'εισροής' ολοένα και περισσότερων άστεγων οικογενειών σε κτήρια και περιοχές που προσφέρονται για 'μαζική στέγαση'.

  Παράδειγμα απο τα πλέον χαρακτηριστικά, η κατάληψη Maua η η οποία υπήρξε πρωτοπόρα στο κίνημα που φουντώνει μέρα με την ημέρα, αλλά που παράλληλα είναι η αφορμή για να ανοίξει πλέον με νέους όρους, μια συζήτηση με θέμα όχι μόνον τη στέγαση και την επιβίωση χιλιάδων ανθρώπων που ζουν στο δρόμο αλλά και την αποκέντρωση, την αστική ανάπτυξη, την ανεργία.


ένα νέο κίνημα "γεννήθηκε"...και φουντώνει μέρα με την ημέρα...στο κέντρο της πόλης.
 Στη Maua αυτή τη στιγμή κατοικούν, τρώνε, διδάσκονται λογοτεχνία, μαθαίνουν χορό, βλέπουν τηλεόραση, ΕΠΙΒΙΩΝΟΥΝ μαζί 237 οικογένειες που κατέλαβαν το παλιό ξενοδοχείο Santos Dumont, οι ιδιοκτήτες του οποίου κήρυξαν πτώχευση και εγκαταλήφθηκε.
  Η κατάληψη έγινε το 2007- δεκάδες άλλες λειτουργούν στο Σάο Πάολο είτε στην περιφέρεια του (όπως ο τεράστιος 'καταυλισμός' 8.000 ανθρώπων, η κατάληψη Povos Sem Medo - Άνθρωποι Χωρίς Φόβο ) είτε στο κέντρο της πόλης όπου οι αξίες των ακινήτων πέρασαν διακυμάνσεις που επηρέασαν δραματικά το θεμα της στέγασης.

O καταυλισμός 8.000 ανθρώπων Povos Sem Medo στην περιοχή San Bernardo do Campos

   Το κίνημα συγκρίνεται με τα αντίστοιχα της Νέας Υόρκης και του Βερολίνου και σίγουρα δεν είαι μοναδικό φαινόμενο ούτε σήμερα, απλά στο Σάο Πάολο συμβαίνει σε τεράστια κλίμακα και λειτούργησε ως 'μοχλός' για την κινητοποίηση συλλόγων που, μέσω των καταλήψεων, αναζητούν νέους δρόμους και πιθανότατα και νεόυς 'τρόπους' ανάπτυξης, πέρα απο το ζήτημα της στέγασης και της κοινής καθημερινότητας και των αναγκών της,

  Όρισμένοι (αναλυτές, σύλλογοι και φορείς, δημοσιογράφοι, δικηγορικοί 'κύκλοι κ.α.) που παρακολουθούν το θέμα από κοντά υποστηρίζουν πως αυτό που συμβαίνει αποτελεί μέρος ενός κύκλου που αναμένονταν να 'ανοίξει' εδώ και καιρό και οι οποίοι στήριζαν κάποιες από τις προβλέψεις τους στο ότι στο Σάο Πάολο, την πόλη με το 44% του Ακαθάριστου Εθνικόύ Προϊόντος και γνωστή ως το 'βαρύ χαρτί' της βραζιλιάνικης οικονομίας, η 'χρυσή' εποχή του κέντρου της πόλης που κατακλύστηκε από τη ντόπια και διεθνή ελίτ σε κτήρια art deco και μεταμοντέρνας αρχιτεκτονικής σχεδίασης, τα πράγματα άλλαξαν με γρήγορους ρυθμούς.

  Σήμερα, η ίδια περιοχή απαξιώθηκε και παρήκμασε οικονομικά και ειχειρηματικά, με αποτέλσμα να αυξηθούν τα προβλήματα- έγκλημα, φτώχεια, ναρκωτικά (η "ανοιχτή" αγορά ναρκωτικών Crackland αποτελεί συνεχή στόχο των διωκτικών αρχών αλλά και συνεχές πρόβλημα που, παρά τις εκτιμήσεις του δημάρχου περί "παρελθούσης" κατάστασης, συνεχίζει να αποτελεί πρόβλημα) αλλά και η προφανής αδυναμία αντιμετώπισης φυσικών καταστριφών από τις αρχές, συνετέλεσαν στο να μετατραπεί το κέντρο της πόλης σε 'πεδίο μάχης' ανάμεσα σε αυτούς που επιθυμούν την αστικοποίηση του κέντρου και στα κινήματα κατάληψης.
σχέδια, αντιδράσεις, προβλήματα, προοπτικές: Αντίσταση!
  Πρωταγωνιστές της ιστορίας βέβαια δεν είναι άλλοι από τους ίδιους τους καταληψίες, όπως για παράδειγμα είναι οι κάτοικοι της Maua οι οποίοι πρόσφατα κέρδισαν δικαστικά, τελευταία στιγμή στην κυριολεξία, παράταση παραμονής στο κτήριο, "υποχρεώνοντας" κατά μιαν έννοια την κυβέρνηση (την οποία Το Μέτωπο για τον Αγώνα για Στέγαση, όπως αποκαλείται, θέλει ως 'σύμμαχο' και όχι ως αντίπαλο) να αγοράσει το κτήριο για 9,5 εκ. ευρώ περίπου).

Η 'περίφημη' Crackland, το 2014, πριν τους Ολυμπιακούς *(φωτό: REUTERS/Paul Whitaker)

  Πολλοί καταληψίες είναι εσωτερικοί 'μετανάστες΄που απέτυχαν επιχειρηματικά ή έχασαν τις δουλειές τους- σήμερα αρκετοί από αυτούς είναι ακτιβιστές του κινήματος.
  Η δεξιά Τοπική Αυτοδιοίκηση πάντως του δημάρχου Joao Doria ξεκάθαρα επιχειρεί να μειώσει τα κονδύλια για την άσκηση κοινωνικής πολιτικής και προσφέρει σχεδόν γενναιόδωρα, "γη & ύδωρ" στην ιδιωτική πρωτοβουλία.

  Κάτοικοι των περιοχών αυτών καταγγέλουν περιστατικά αστυνομικής βίας- χαρακτηριστικό είναι πως, όπως σημείωσε η Ivaneti de Araujo που ζει με το σύζυγο της στην κατάληψη Maua, "παρά τα βήματα που κατά καιρούς γίνονται, επιστρέφουμε και πάλι στο μηδέν" . Η Araujo 45 χρόνων σήμερα, έχει αφιερωθεί ολόψυχα στο κίνημα των καταλήψεων.

  Σύμφωνα με τον Kaka Ferreira, ιδρυτή των "Αγγέλων της Νύχτας", μιας οργάνωσης που διαθέτει ρούχα και τροφή στους άστεγους, "η κατάσταση είναι χειρότερη από ποτέ- δεν έχουμε τα μέσα να ανταποκριθούμε σε τόσους πολλούς άστεγους (σ.σ. υπολογίζεται πως αυτή τη στιγμή 20.000 άνθρωποι ζουν στο δρομο) αλλά και στις ανάγκες των καταληψιών. Αλλά δε μπορούμε να αρνηθούμε".
  Η Ermínia Maricato, καθηγήτρια "αστικής διαβίωσης" στο πανεπιστήμιο του Σάο Πάολο πιστεύει πως "η μάχη για το κεντρο της πόλης βρίσκει στη μια πλευρά τους φτωχούς που θέλουν να ζήσουν στο κέντρο καθώς εκεί βρίσκονται και οι 'προσφερόμενες' δουλειές - 370.000 άνθρωποι χρειαζονται νέα σπίτια επειδή ζουν σε περιοχές ιδιαίτερα επικίνδυνες και άλλο 1.000.000 χρειάζονται απλώς κάποιου είδους αναβάθμιση και στην άλλη τις αγορές που προσπαθούν να διώξουν όλον αυτόν τον κόσμο". Υπενθυμίζει δε, αυτό που συνέβη στο Ρίο με τους Ολυμπιακούς αγώνες, όπου 10.000 άνθρωποι αναγκάστηκαν να "μετακομίσουν" στην περιφέρεια."Κάποιοι λένε πως το κέντρο είναι νεκρό- οι καταλήψεις όμως αποδεικνύουν το αντίθετο- το κέντρο ειναι ολοζώντανο" προσθέτει.

 Στο Σάο Πάολο σήμερα τα άδεια κτήρια υπολογίζονται σε περισσότερα από 700, ενώ άλλα 9 αποκαλούνται ως 'καταφύγια μετάβασης" για ευάλωτες ομάδες πληθυσμού.
   Ο γραμματεας στέγασης του Δήμου της πόλης, Fernando Chucre, που έχει βρει, απρόσμενα, αρκετούς υποστηρικτές ανάμεσα στους καταληψίες λόγω ορισμένων ριζοσπατικών, ως ένα βαθμό θεωρήσεων του γύρω από το θέμα, θεωρεί πως πρέπει να ασκηθεί μεγαλύτερη πίεση από την κυβέρνηση στους ιδιοκτήτες των διαθέσιμων κτηρίων, με διπλασιασμό της φορολογίας (σε περίπτωση αδράνειας) και δικαστήριο που θα πραγματοποιείται εντός πενταετίας. Απώτερος στόχος είναι να χτιστούν 25.000 νέες κατοικίες ως το 2020- πολλά περισσότερα από τα 14.000 που έχουν χτιστεί στη διάρκεια της θητείας του ως σήμερα.
  Ο Chuvre πιστεύει στη 'συνεργασία' του δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα, καθώς ακόμη και αν κάθε διαθέσιμος πόρος κατευθύνονταν προς τα σχέδια στέγασης, δε θα μπορούσαν να κατασκευαστούν περισσότερα από 4.000 σπίτια το χρόνο.
  Γι αυτό άλλωστε ο Felipe Sabar, γραμματέας κοινωνικής ανάπτυξης και βοήθειας, επιχειρεί, από άλλη 'κατεύθυνση' να αμβλύνει τις αντιθέσεις κλείνοντας συμφωνίες με μεγάλες εταιρείες- ντόπιες ή πολυεθνικές - για την απορρόφηση 20.000 ανθρώπων σε θέσεις εργασίας.

το μέλλον: ??? 
  Παρ' όλες αυτές τις προσπάθειες όμως, οι καταληψίες και ιδιαίτερα όσοι έχουν εμπλακεί ενεργά στο κίνημα, η 'συμμμαχία' δημοσίου και ιδιωτικής πρωτοβουλίας δεν υπόσχεται ένα σίγουρο μέλλον και λύση στο πρόβλημα.
  Ορισμένοι βέβαια θεωρούν 'ευτυχή σύμπτωση' το γεγονός του ότι ο Chucre συμμερίζεται, ως ένα βαθμό τις εκτιμήσεις αυτές, ακόμη και αν δε συμφωνεί με τις λύσεις που προτρίνει η αριστερά: "Δεν πιστεύω ότι τα μεγάλα επιχειρηματικά projects προσφέρουν λύσεις- αντίθετα είναι οι μικρές παρεμβάσεις που μπορούν να λειτουργήσουν καλύτερα" επισημαίνει.
  "Εχουμε εκατοντάδες, κυριολεκτικά, ανοιχτά projects. μικρότερης εμβέλειας και κλίμακας ΄΄ισως, αλλά που αντιμετωπίζουν τον κίνδυνο μη "σύστασης" τους λόγω χρονικών περιορισμών και έλλειψης χρημάτων. Δεν πιστευω ότι κάποιο μεγάλο σχέδιο θα σώσει το κέντρο της πόλης- οι μικρές παρεμβάσεις είναι αυτές που θα ενθαρρύνουν και την επένδυση από την πλευρά ιδιωτών" λέει.

  Όλα αυτά στα αυτιά των καταληψιών ή των άστεγων μόλις που "ακούγονται" και πολλοί παραμένουν ιδιαίτερα επιφυλακτικοί. Όπως λέει ο Αraujo, "πρέπει να είμαστε σε επιφυλακή- η περίφημη αυτή "σύμπραξη" δεν πρόκειται να αποβεί υπέρ των φτωχών. Υπάρχει ακόμη το ρίσκο της έξωσης και της απομάκρυνησης μας στο μέλλον.
  Αν η κυβέρνηση συνεχίσει με την ιδέα των επιχειρήσεων  'καθαρισμού' του κέντρου της της πόλης, θα υπάρξει αυξημένη πίεση προς εμάς για να φύγουμε. Πρέπει να συνεχίσουμε τον αγώνα και να βρούμε νέους τρόπους αντίστασης".

φωτό* (REUTERS/Paul Whitaker) από ταραχές κατά τη διάρκεια 'εκκαθαριστικών' επιχειρήσεων της αστυνομίας στην Krakolandia.

(τα στοιχεία που αναφέρονται στο κείμενο προέρχονται από έρευνα της The Guardian στο Σάο Πάολο, η οποία συνεχίζεται)
**  source: https://www.theguardian.com - Jonathan Watts in São Paulo.
 - All photographs by Flavio Forner except as cited * -