"Τι να κάνουμε; - Διάλογος για τον κομμουνισμό, τον καπιταλισμό και το μέλλον της δημοκρατίας"
Alain Badiou – Marcel Gauchet
Μετάφραση: Ανδρέας Παππάς
Πατάκης
Μια κριτική του Θανάση Αντωνίου
*( από http://diastixo.gr )
Μπαντιού εναντίον Γκοσέ. Γκοσέ εναντίον Μπαντιού. Το 2014 το περιοδικό Philosophie Magazine διοργάνωσε τρεις συναντήσεις των δύο αυτών διανοουμένων σε τρεις διαφορετικούς χώρους στο Παρίσι, με σκοπό να συζητήσουν μεταξύ τους για τις έννοιες του τίτλου του παρόντος έργου: τον κομμουνισμό, τον καπιταλισμό και τη δημοκρατία. Τις συναντήσεις συντόνισαν οι Martin Duru και Martin Legros και το παρόν έργο, ο τίτλος του οποίου παραπέμπει στο διάσημο
έργο του Λένιν (1902), είναι το περιεχόμενο εκείνων των – συναρπαστικών όπως προκύπτει– συζητήσεων.
Ενδιαφέρουσα συζήτηση –μάχη υπό μία έννοια– μεταξύ δύο εξαίρετων αναλυτών, ιδεολογικοπολιτικών αντιπάλων που τους χαρακτηρίζει, από τη μια πλευρά, η ακράδαντη πεποίθηση ότι «έχουν δίκιο» κι από την άλλη η ειλικρινής διάθεση να ακούσουν τα επιχειρήματα του συνομιλητή τους.
Το βιβλίο είναι ένας «στίβος μάχης» στον οποίο αναπαριστάται η εδώ και δύο αιώνες πάλη του φιλελευθερισμού με τις απελευθερωτικές ιδεολογίες που έλκουν την καταγωγή τους από το εργατικό κίνημα. Ο καθένας από τους μαχητές, αρματωμένος με το ιδεολογικό και πολιτικό «οπλοστάσιό» του, επιχειρεί να διατυπώσει με σαφήνεια τις απόψεις του, να τις διακρίνει από εκείνες του αντιπάλου και να καταφέρει όσο περισσότερα κι όσο πιο επώδυνα χτυπήματα μπορεί.
Αν κι επιμένουν στην ορθότητα των απόψεών τους, ο Γκοσέ για την πίστη του στην κοινοβουλευτική δημοκρατία και την ελεύθερη αγορά κι ο Μπαντιού για την πίστη του στον κομμουνισμό ως απελευθερωτικό πρόταγμα προς μια αταξική κοινωνία, δεν έχουν πρόβλημα να αποδεχτούν και να συζητήσουν τα οδυνηρά ιστορικά λάθη στα οποία έχουν υποπέσει οι ιδεολογίες τους – για την ακρίβεια, τα ιστορικά λάθη τα οποία διέπραξαν ορισμένοι από αυτούς που επιχείρησαν να εφαρμόσουν τις συγκεκριμένες ιδεολογίες.
Συζήτηση με χιούμορ αλλά και μπηχτές…
Το βιβλίο είναι ένας «στίβος μάχης» στον οποίο αναπαριστάται η εδώ και δύο αιώνες πάλη του φιλελευθερισμού με τις απελευθερωτικές ιδεολογίες που έλκουν την καταγωγή τους από το εργατικό κίνημα. Ο καθένας από τους μαχητές, αρματωμένος με το ιδεολογικό και πολιτικό «οπλοστάσιό» του, επιχειρεί να διατυπώσει με σαφήνεια τις απόψεις του, να τις διακρίνει από εκείνες του αντιπάλου και να καταφέρει όσο περισσότερα κι όσο πιο επώδυνα χτυπήματα μπορεί. Αμφότεροι όμως διατηρούν το χιούμορ τους καθ’ όλη τη διάρκεια της συζήτησης και αυτοσαρκάζονται πολλάκις, με τη φυσική ευγένεια που διακρίνει τους Γάλλους διανοούμενους.
Ο Γκοσέ είναι πραγματικά καταπέλτης σε βάρος του σύγχρονου καπιταλισμού. Αναγνωρίζει ότι το πνεύμα του φιλελευθερισμού έχει υποστεί βαριά αλλά αναστρέψιμη ήττα από τον νεοφιλελευθερισμό. Οι αιτίες της ήττας αυτής έχουν να κάνουν με την κατίσχυση των ατομικών ελευθεριών (κυρίως το δικαίωμα του… πλουτίζειν) σε βάρος της οργάνωσης του συλλογικού βίου, κατίσχυση η οποία επέτρεψε την άνοδο της οικονομίας της αγοράς και την εγκατάλειψη μιας σειράς κοινωνικών λειτουργιών στα χέρια των επιχειρήσεων.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα η έννοια της εργασίας, η οποία από ενεργητικό της οικονομίας θεωρείται πλέον δαπάνη κι αυτό φυσικά δεν έχει απολύτως καμία σχέση με το πνεύμα των πιονέρων του φιλελευθερισμού που υπερασπίζεται ο Γκοσέ. «Σήμερα, έχουμε έναν αχαλίνωτο, σαρκοβόρο καπιταλισμό, καταδικασμένο να είναι μονίμως σε κρίση λόγω της συνεχούς φυγής του προς τα μπρος, μέσω διαδικασιών ολοένα και πιο αποκομμένων από την πραγματική οικονομία αλλά και ανεξέλεγκτων». Ούτε κομμουνιστής να ήταν…
Από την πλευρά του ο Μπαντιού θα ξεκινήσει υπερασπιζόμενος τον Μαρξ και τον Λένιν (τον θεωρεί πολιτικό στοχαστή κι ακτιβιστή που ευτύχησε να δει τις ιδέες του να γίνονται πολιτική πράξη) αλλά, μέχρι εκεί... «Το αρχικό κομμουνιστικό ιδεώδες παραμορφώθηκε και τραυματίστηκε βαριά στη Σοβιετική Ένωση· σε αυτό συμφωνώ… Αν η “υλοποίηση” του κομμουνιστικού προτάγματος στην ΕΣΣΔ απέτυχε λόγω της πλήρους εγκατάλειψής του στην πράξη, αυτό δεν οφείλεται στο ίδιο το πρόταγμα αλλά σε πολιτικά προβλήματα που ανέκυψαν –χωρίς να λυθούν– μετά την κατάληψη της εξουσίας»υποστηρίζει. Ο Γκοσέ πάντως δεν πείστηκε.
Ο Μπαντιού δείχνει απτόητος από την εκκωφαντική κατάρρευση του ανατολικού μπλοκ το 1989, καθώς θεωρεί ότι ο κομμουνισμός δεν μπορεί να δικαστεί εξαιτίας αυτού του γεγονότος και επιμένει ότι η απελευθερωτική για την ανθρωπότητα προοπτική του κομμουνισμού παραμένει πάντα επίκαιρη. Στο μείζον ερώτημα για το αν ο κομμουνισμός διαφέρει πραγματικά από το έκτρωμα του σταλινισμού, ο Μπαντιού αναρωτιέται αν οι χριστιανοί αμφιβάλλουν για την αξία της πίστης τους εξαιτίας, π.χ., της ύπαρξης της Ιεράς Εξέτασης, που και περισσότερα χρόνια διήρκεσε και περισσότερα θύματα είχε από τη σταλινική θηριωδία του 20ού αιώνα.
Η κομμουνιστική υπόθεση
Οι δύο θεωρητικοί υπερασπίζονται διαφορετικά συστήματα αξιών, αλλά και διαφορετικές μορφές οργάνωσης της κοινωνίας, και κανένας από τους δύο δεν είναι διατεθειμένος να υποχωρήσει. Ο Μπαντιού διαφωνεί με τον Γκοσέ ότι αυτό που ζούμε σήμερα είναι μια ασθένεια του καπιταλιστικού συστήματος κι όπως οι περισσότεροι κομμουνιστές θεωρεί ότι αυτό που ζούμε ως κρίση δεν είναι παρά ο… γνωστός καπιταλισμός. «Δεν μολύνθηκε σήμερα η κοινοβουλευτική δημοκρατία από τον ιό του ελεύθερου ανταγωνισμού μεταξύ των ατόμων. Αυτό το παιχνίδι είναι σύμφυτο με την ίδια την υπόστασή της»υποστηρίζει και προθυμοποιείται, ως εκπρόσωπος αυτού που αποκαλεί «κομμουνιστική υπόθεση», να βοηθήσει σε κάποιες αναγκαίες μεταρρυθμίσεις.
Ο Γκοσέ, υποστηρικτής της φιλελεύθερης κοινοβουλευτικής δημοκρατίας, επιμένει ότι η καθυπόταξη της οικονομίας σε μια πανίσχυρη πολιτική εξουσία δεν είναι η ενδεδειγμένη λύση για το ξεπέρασμα της κρίσης που βιώνει ο καπιταλισμός. Αφού απορρίψει την επιλογή της συλλογικής ιδιοκτησίας των μέσων παραγωγής, μιας και θεωρεί την εφαρμογή του μοντέλου στη Σοβιετική Ένωση καταστροφική, ζητάει να επιστρέψει η περί του μέλλοντος του καπιταλισμού συζήτηση στο πρωταρχικό “κύτταρό” του: την (ιδιωτική φυσικά) επιχείρηση. «Αν ποτέ υπάρξει ένας κομμουνιστικός κόσμος, και αυτός από επιχειρήσεις θα αποτελείται!» λέει με διάθεση να πικάρει τον συνομιλητή του.
Και με μια κίνηση μεγάλης αβρότητας κι αποδοχής της διαθεσιμότητας των κομμουνιστών να… βοηθήσουν, θα κλείσει την τοποθέτησή του με την υπόσχεση ότι η ανανέωση των κοινοβουλευτικών δημοκρατιών στην Ευρώπη –κίνηση απαραίτητη προκειμένου να υπάρξει πολιτικός έλεγχος στη νεοφιλελεύθερη παγκοσμιοποίηση– έχει ανάγκη τη στήριξη της κομμουνιστικής υπόθεσης. Για την ακρίβεια, κι όπως το θέτει σκληρά ο Γκοσέ, της “κομμουνιστικής ουτοπίας”: του οράματος, δηλαδή, της ισότητας και της ελευθερίας.
http://diastixo.gr/
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου